معرفی برنامه‌های آموزش دوگانه در آلمان (کار + تحصیل) – بخش 1

مهاجرت | مهاجرت به آلمان

سیستم آموزش عالی کشور آلمان، فرصت‌های زیادی به دانشجویان بین‌المللی ارائه می‌دهد تا بتوانند آموزش دانشگاهی را با توسعه دانش و مهارت‌های عملی ترکیب کنند. دانشگاه‌های علمی کاربردی آلمان، فرصتی استثنائی برای تمرکز بر روی کاربرد عملی موضوعات دانشگاهی فراهم کرده اند.

اگر شما هم اهمیت ادغام آموزش عملی در دانشگاه‌های علمی کاربردی آلمان را درک کرده اید، در این مقاله اطلاعات مفیدی در مورد برنامه‌های آموزش دوگانه در این کشور به شما ارائه می‌دهیم.

آموزش دوگانه (duale Studien) به حالتی از آموزش گفته می‌شود که در آن، موقعیت‌های کارآموزی عملی با آموزش دانشگاهی ترکیب شده است. این نوع از آموزش، در میان دانشجویان بسیار محبوب است زیرا آموزش دانشگاهی را در کنار کسب تجربیات عملی امکان‌پذیر کرده است. علاوه بر این، دانشجویان درآمد ثابتی (در حدود 700 تا 1500 یورو در ماه) در طول دوره آموزش دوگانه خود دریافت می‌کنند.

دانشجویان برنامه‌های آموزش دوگانه در یک موسسه آموزش عالی ثبت نام می‌کنند و تحصیلات خود را در مقطع کارشناسی، و یا کارشناسی ارشد ادامه می‌دهند. این موسسه آموزش عالی دارای قراردادهای همکاری با شرکت‌‌های متعددی است. دانشجویانی که در برنامه آموزش دوگانه مشغول به تحصیل هستند، توسط یکی از این شرکت‌ها استخدام می‎شوند.

آموزش این افراد در موسسه آموزش عالی و یکی از شرکت‌ها بطور مشترک انجام می‌شود. در کشور آلمان، انواع گوناگونی از برنامه‌های آموزش دوگانه وجود دارد، ولی توزیع نسبتا یکسان آموزش نظری و عملی در همه آنها وجود دارد.

برنامه‌های آموزش دوگانه می‌توانند دارای ساختار و سازماندهی متفاوتی باشند و در رشته‌های گوناگونی ارائه شوند. در این مقاله، نکات زیر را به تفصیل شرح خواهیم داد:

• نقاط مثبت و منفی دوره‌های آموزش دوگانه چیست؟
• چه انواع و ساختارهایی از برنامه آموزش دوگانه وجود دارد؟
• در این دوره‌ها، چه میزان دستمزد دریافت خواهید کرد و چگونه می‌توانید هزینه‌های تحصیل در آلمان را مدیریت کنید؟
• برای ترکیب تحصیل و کار در آلمان، چه گزینه‌های دیگری در آلمان وجود دارد؟

برنامه آموزش دوگانه در آلمان چیست؟

با اینکه دوره‌های آموزش دوگانه فراوانی در آلمان وجود دارد، همه آنها برای اینکه برنامه آموزش دوگانه در نظر گرفته شوند، باید معیارهای خاصی را داشته باشند. شورای علمی آلمان (Wissenschaftsrat) اطلاعات خوبی در مورد این معیارها ارائه داده است:

• یک برنامه آموزش، برای اینکه دوگانه در نظر گرفته شود باید دو مکان برای یادگیری فراهم کند، بعبارت دیگر موسسه آموزش عالی و یک شرکت یا موسسه. در اینگونه برنامه‌های آموزشی، ارتباط موضوعی بین برنامه تحصیلی و کارآموزی عملی پیدا خواهید کرد. همچنین، ارتباط و همکاری نزدیکی بین کارفرما و دانشگاه وجود دارد.
• برنامه‌های تحصیل دوگانه، باید استانداردهای آموزشی خاصی را رعایت کنند. موسسه‌های آموزشی باید دارای اعتبارنامه موسسه آموزشی آموزش عالی باشند و از استانداردهای آموزشی پیروی کنند. بدین ترتیب، پس از اتمام یک برنامه تحصیل دوگانه در مقطع کارشناسی، انتقال به یک برنامه آموزشی دانشگاهی در مقطع کارشناسی ارشد امکان‌پذیر خواهد بود.
• برنامه آموزشی دوگانه منجر به دریافت دو نوع مدرک می‌شود. از یک سو: در قالب مدرک دانشگاهی (اغلب مدرک کارشناسی؛ در برخی موارد کارشناسی ارشد)، از سوی دیگر: در قالب تجربه کار عملی که در بعضی موارد شامل تکمیل یک آموزش فنی-حرفه‌ای رسمی است.

به بیان ساده‌تر، تحصیل در دوره‌های آموزش دوگانه به معنای کار در یک شرکت و تحصیل بطور همزمان است. هر دو بخش با هماهنگی بین دانشجو، کارفرما و موسسه آموزشی انجام می‌شود. آن دسته از برنامه‌های آموزشی که فاقد این هماهنگی هستند، مانند برنامه‌های تحصیل پاره‌وقت یا دوره‌های آموزشی آنلاین، بخشی از دوره‌های آموزش دوگانه محسوب نمی‌شوند. حتی اگر این دوره‌ها به شما اجازه دهند کار و تحصیل را با یکدیگر ترکیب کنید، باز هم به لحاظ فنی و ساختاری، آموزش دوگانه به شمار نمی‌آیند.

مزایای برنامه‌های آموزش دوگانه در آلمان

بر اساس پژوهشی که توسط موسسه فدرال آموزش فنی و حرفه‌ای (Bundesinstitut für Berufsbildung) در سال 2019 انجام شد نشان می‌دهد که محبوبیت دوره‌های آموزشی دوگانه افزایش پیدا کرده و تعداد افراد فعال در شرکت‌ها، دانشجویان و برنامه‌های آموزش دوگانه بیشتر شده است.

بیش از 100 هزار نفر از جوانان در حال حاضر مشغول به تحصیل در بیش از 1500 برنامه آموزش دوگانه در آلمان هستند.

دلیل محبوبیت آموزش دوگانه در بین دانشجویان چیست و چرا گزینه خوبی برای دانشجویان بین‌المللی محسوب می‌شود؟ یک دلیل مهم این است که دانشجویان آموزش دوگانه، در هر دو دنیا بهترین تجربه را خواهند داشت: آنها نه تنها آموزش دانشگاهی کسب می‌کنند، بلکه تجربیات عملی و در بعضی موارد، آموزش فنی و حرفه‌ای دریافت خواهند کرد. آموزش دوگانه برای این افراد، با دو مدرک همراه خواهد بود. بنابراین، بر خلاف کسانی که در یک دوره آموزشی معمولی فارغ‌التحصیل شده اند، در دو حوزه دارای صلاحیت می‌شوند.

این مدرک و مدل آموزشی دوگانه، فرصت‌های شغلی بی‌نظیری را در اختیار فارغ‌التحصیلان برنامه دوگانه قرار می‌دهد. این افراد، نه تنها یک شبکه ارتباطی بسیار خوب با یک شرکت و دانشگاه دارند، بلکه در حیطه تحصیلی و کاری خود، متخصص و حرفه‌ای در نظر گرفته می‌شوند. شرکت‌ها پس از اینکه هزینه آموزش یک دانشجو را پرداخت کنند، غالبا تمایل برای استخدام دائم آنها دارند. ولی حتی اگر این افراد توسط شرکت‌های محل کارآموزی خود نیز استخدام نشوند، باز هم می‌توانند رزومه برجسته و درخشانی به کارفرماهای بعدی ارائه دهند.

در سطح شخصی‌تر، دانشجویان آموزش دوگانه می‌توانند یک تجربه آموزشی متنوع و چندوجهی داشته باشند. ترکیب جنبه‌های تئوری و عملی به آنها اجازه می‌دهد تا از حالت صرفا نظری دانشگاه فاصله بگیرند و از دانش کسب‌شده در دانشگاه در موقعیت‌های عملی استفاده کنند.

یکی دیگر از مزایای دوره‌های آموزش دوگانه، این است که دانشجویان آموزش دوگانه در حین تحصیل دستمزد دریافت می‌کنند و بنابراین، نگرانی خاصی در مورد مسائل مالی نخواهند داشت. آن دسته از دانشجویان بین‌المللی که برای تحصیل در آلمان احتیاج به ویزا دارند، می‌توانند از این حقوق برای سپرده حساب بانکی استفاده کنند.

دانشجویان برنامه آموزش دوگانه در آلمان با چه چالش‌هایی روبرو هستند؟

با تمامی مزایایی که تحصیل در برنامه آموزش دوگانه در آلمان را به گزینه ایده‌آلی برای دانشجویان تبدیل کرده است، چالش‌های نیز در ارتباط با این برنامه‌ها وجود دارد که در اینجا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

حجم کاری زیاد

دانشجویان مشغول به تحصیل در دوره‌های دوگانه، با حجم کاری بالایی مواجه می‌شوند. دانشجویان دوره‌های آموزشی عادی در دانشگاه‌ها، برای اتمام پروژه‌های مطالعاتی، کسب آمادگی برای امتحان‌های پایان ترم، برنامه‌ریزی برای یک طرح کارآموزی یا تعطیلات، دارای وقفه در طول دوره تحصیل هستند، ولی دانشجویان آموزش دوگانه باید این زمان را به کارآموزی در شرکت مربوطه اختصاص دهند.

علاوه بر این، دانشجویان دوره‌های آموزش دوگانه باید کارهای مربوط به تحصیل خود را نیز انجام دهند (مطالعه برای آزمون‌ها، خواندن کتاب‌های دسی و شرکت در کلاس‌های درس) و نیز باید ساعات کاری لازم را نیز در شرکت حضور داشته باشند. بنابراین، بهترین حالت برای دانشجوی آموزش دوگانه کسی است که با انگیزه، انعطاف‌پذیری و تمایل زیادی برای رویارویی با چالش‌های نظم و سازماندهی شخصی وارد اینگونه برنامه‌های آموزشی شود.

تعهدات قرارداد کاری

دانشجویان مشغول به تحصیل در دوره‌های عادی، تقریبا به سادگی می‌توانند در مورد انصراف از تحصیل یا تغییر دوره تصمیم‌گیری کنند، دانشجویان آموزش دوگانه برای اتمام دوره تحصیل خود، به کارفرما تعهد قراردادی دارند. این وضعیت در حالتی اتفاق می‌افتد که شرکت محل کارآموزی، هزینه‌های لازم برای شهریه تحصیل شما را پرداخت کند و حتی در مدتی که مشغول تحصیل در دانشگاه هستید و برای شرکت کار نمی‌کنید، به شما دستمزد بدهد.

با اینکه جزئیات مربوط به قرارداد، در موارد مختلف گوناگون است، اما پیشنهاد می‌کنیم که برای امضای قرارداد عجله نکنید و همه جوانب را در خصوص این تعهد بزرگ و ارزشمند در نظر بگیرید.

چالش‌هایی برای دانشجویان بین‌المللی

دانشجویان بین‌المللی در هنگام حضور در برنامه‌های آموزش دوگانه در آلمان، با چالش‌های بیشتری مواجه می‌شوند. دلیل این موضوع این است که، بجز در موارد کمی, فرصت‌های آموزش دوگانه نیازمند مهارت‌های زبان آلمانی عالی هستند. علاوه بر این، باید دو پروسه اپلای را برای دانشگاه و شرکت انجام دهند و در اینصورت، ممکن است با چالش‌هایی روبرو شوید، مثلا یک شرکت از شما انتظار داشته باشد در یک مرکز ارزیابی ثبت نام کنید.

علاوه بر این، باید جزئیات مربوط به پروسه ویزا، و اینکه آیا مدارک تان در آلمان مورد تایید است یا خیر، را نیز روشن کنید. انجام این کار چندان پیچیده نیست، ولی نیازمند تلاش و زمان بیشتری است.

برنامه‌های آموزش دوگانه در آلمان، از لحاظ ساختاری دارای چه انواعی هستند؟

تا اینجا، مروری کلی بر روی تشابهات دوره‌های آموزش دوگانه داشتیم. برنامه‌های آموزش دوگانه را می‌توان به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی کرد:

• بر اساس نوع آیتم‌ها و فازهای عملی که در برنامه آموزشی گنجانده شده اند، انواع گوناگونی از برنامه آموزش دوگانه وجود دارد.
• بر اساس شکل سازماندهی بخش‌های تئوری و عملی دوره، مدل‌های مختلفی از آموزش دوگانه ایجاد می‌شود.

توجه داشته باشید که در هنگام جستجو برای برنامه آموزش دوگانه در آلمان، ممکن است فهمیدن اینکه کدام نوع برنامه در کدام موسسه ارائه می‌شود و دارای چه مدل زمانی است، اندکی دشوار باشد.

انواع ساختاری برنامه آموزش دوگانه در آلمان

انواع برنامه آموزش دوگانه بر اساس نوع مولفه‌های عملی که با بخش تئوری دوره ادغام شده اند، طبقه‌بندی می‌شود:

برنامه‌های آموزش دوگانه Training-integrated (به آلمانی: ausbildungsintegrierend)

برنامه‌های آموزش دوگانه Training-integrated، آموزش آکادمیک را با یک کارآموزی رسمی حرفه‌ای در یک شغل رسمی ترکیب می‌کند. فارغ‌التحصیلان اینگونه دوره‌ها مدرک دانشگاهی خود را، که غالبا مدرک کارشناسی است، همراه با یک دیپلم فنی-حرفه‌ای صادرشده توسط اتاق بازرگانی و صنایع یا اتاق بازرگانی آلمان دریافت می‌کنند. برای دریافت مدرک دانشگاهی و فنی-حرفه‌ای، دانشجویان باید در دو آزمون شرکت کنند. در سال 2019، در حدود 35 درصد برنامه‌های آموزش دوگانه در آلمان از این نوع بودند.

برنامه‌های آموزش دوگانه Practice-integrated (به آلمانی: praxisintegrierend)

این برنامه‌ها، مانند نوع قبلی ترکیبی از آموزش عملی در یک شرکت و آموزش دانشگاهی در یک موسسه آموزش عالی هستند. همچنین، محتوای عملی و تئوری این دوره‌ها مرتبط به یکدیگر هستند.

با این حال، بزرگترین تفاوت این است که بخش عملی این دوره‌ها شامل آموزش فنی-حرفه‌ای رسمی نیست. بنابراین، فارغ‌التحصیلان برنامه‌های آموزش دوگانه Practice-integrated، با یک مدرک دانشگاهی – غالبا کارشناسی یا در برخی موارد کارشناسی ارشد، و تجربه کار عملی فارغ‌التحصیل می‌شوند ولی هیچ مدرک رسمی آموزش فنی-حرفه‌ای در هیچ شغل شناخته‌شده‌ای دریافت نخواهند کرد. در سال 2019، حدودا 50 درصد از دوره‌های آموزش دوگانه از این نوع بودند.

دانشجویان این مدل از آموزش دوگانه، بعنوان کارمند معمولی یا کارآموز استخدام می‌شوند. غالبا، دانشجویان در این نوع از آموزش دوگانه، فقط با یک شرکت همکاری می‌کنند. با این حال، انواعی از برنامه‌های آموزش دوگانه Practice-integrated نیز وجود دارد که به دانشجو اجازه می‌دهد در هر ترم، شرکت محل کارآموزی را تغییر دهد و در شرکت‌های مختلفی به آموزش بپردازد. در حالت دوم، ممکن است فقط برای آن ماهی که در شرکت کار کرده اید، حقوق دریافت کنید.

دانشجویان معمولا این نوع از آموزش دوگانه را بعد از اتمام تحصیل در دبیرستان یا فارغ‌التحصیلی از مقطع کارشناسی شروع می‌کنند. همچنین، برخی از دانشجویان این مدل از آموزش دوگانه، پیش از تصمیم‌گیری برای حضور در آموزش دوگانه، مشغول به کار شده اند. برای اینکه واجد شرایط برای این نوع برنامه دوگانه باشید، به گواهی پایان دوره متوسطه نیاز دارید که شما را واجد شرایط تحصیل در سیستم آموزش عالی آلمان برای برنامه‌های کارشناسی یکپارچه عملی یا اولین مدرک آکادمیک برای برنامه‌های آموزش دوگانه کارشناسی ارشد Practice-integrated می‌سازد.

برنامه آموزش دوگانه Career-integrated (به آلمانی: berufsintegrierend)

این نوع از برنامه آموزش دوگانه برای افرادی طراحی شده که در حال حاضر مشغول کار هستند و بدنبال فرصت‌های بیشتری برای صلاحیت‌های حرفه‌ای اند. با هماهنگی و مشورت با کارفرمای فعلی، دانشجویان می‌توانند یک برنامه آموزش دوگانه Career-integrated در موضوعی مرتبط با شغل‌شان را انتخاب کنند. بنابراین، با اینکه بین آموزش آکادمیک و شغل حرفه‌ای متقاضی ارتباط وجود دارد، این ارتباط بین محتوا و چارچوب به اندازه دو نوع دیگر از آموزش دوگانه نیست.

با این حال، سطوحی از هماهنگی بین هر دو موسسه وجود دارد: اغلب، دانشجویان این نوع برنامه می‌توانند از کارفرما زمان برای تسلط بر روی دروس دانشگاهی دریافت کنند. بیشتر آموزش‌های آکادمیک در این مدل، بصورت آنلاین و خودخوان هستند، بطوریکه تحصیل قابل ترکیب با مسئولیت‌های شغلی دانشجو باشد.

برای اینکه واجد شرایط تحصیل در این دوره باشید، دانشجویان باید یک شغل تمام‌وقت در شرکتی داشته باشند که از تمایل آنها برای تحصیل حمایت کند. اگر دانشجو در حال حاضر دارای یک مدرک دانشگاهی است، توصیه می‌شود که در برنامه کارشناسی ارشد دوگانه Career-integrated ثبت نام کند.

در غیر اینصورت، برنامه‌های کارشناسی آموزش دوگانه Career-integrated نیز در دسترس هستند. بر اساس تجربه کاری و مدارک فنی و حرفه‌ای که تاکنون کسب کرده اید، ورود به یک برنامه کارشناسی از این نوع به شما امکان ورود بدون گواهی A-level را می‎دهد.

انواع مدل زمانی برنامه‌های آموزش دوگانه در آلمان

هماهنگی بین عناصر تئوری و عملی آموزش دوگانه، در مدل‌های زمانی گوناگونی انجام می‌شود. توجه داشته باشید که مدل زمانی مخصوص به یک برنامه آموزشی را با موسسه آموزش عال مربوطه کنترل کنید، زیرا ممکن است در برنامه‌آموزشی گوناگون متفاوت باشد. با هر مدل زمانی که دوره خود را شروع کنید، همه چیز بر اساس یک قرارداد بین شما، کارفرما و دانشگاه بطور واضح و شفاف تعریف می‌شود.

با توجه به طول دوره‌های آموزش دوگانه، احتمالا متوجه خواهید شد که برنامه‌های آموزش دوگانه در مقایسه با برنامه‌های آموزشی معمولی طولانی‌تر باشند. یک برنامه آموزش دوگانه کارشناسی training-integrated، معمولا 7 تا 9 ترم به طول می‌انجامد. بعلاوه، اتمام برنامه‌های practice-integrated بین 6 تا 7 ترم طول می‌کشد. در حالی‌که، برنامه‌های آموزشی معمولی در مقطع کارشناسی در دانشگاه های آلمان، 6 ترمه هستند.

مدل Block آموزش دوگانه

مدل زمانی بلاک، متداول‌ترین مدل استفاده‌شده در برنامه‌های آموزش دوگانه در آلمان است. در این نوع از برنامه‌ها، مقدار مشخصی از روزهای سال به تحصیل در دانشگاه اختصاص می‌یابد و باقیمانده آن برای کار در شرکت در نظر گرفته می‌شود.

مدل بلاک 3 ماهه، بیشترین کاربرد را در این نوع از آموزش دارد. در این مدل، فازهای عملی و تئوری برنامه آموزشی، بطور متناوب هر سه ماه تغییر می‌کنند. بعبارت دیگر، شما 12 هفته در شرکت مشغول به کار می‌شوید، سپس به مدت سه ماه (12 هفته) در دانشگاه به تحصیل می‌پردازید.

یک نوع دیگر از این مدل، مدل بلاک ترمی است. در این مدل، مانند بقیه دانشجویان در طول ترم تحصیلی در کلاس‌های درسی شرکت می‌کنید و در فاصله بین دو ترم، در شرکت مربوطه به کار می‌پردازید.

مدل Week آموزش دوگانه

مدل هفتگی نیز در برنامه آموزش دوگانه بسیار رایج است. در این مدل، بخش‌های تئوری و عملی آموزش در روزهای مختلف هفته توزیع می‌شوند. دانشجویان این مدل از آموزش دوگانه، سه روز در هفته در شرکت مشغول به کار می‌شوند و سه روز را در موسسه آموزش عالی به تحصیل می‌پردازند.

به همین ترتیب، اگر دانشجویان برنامه آموزش دوگانه career-integrated، موظف به حضور در یک دوره آموزشی خاص باشند، کارفرما می‌تواند تعداد روزهای خاصی از هفته را به آنها مرخصی دهد. همچنین یک روز مرخصی در هفته برای شرکت در کلاس‌های درس دانشگاه نیز از نظر کارفرما پذیرفته است.

مدل آموزش از راه دور آموزش دوگانه

مدل آموزش از راه دور یا خودخوان آموزش دوگانه، نسبت به سایر مدل‌ها کمتر متداول است و غالبا مخصوص دانشجویان برنامه‌های آموزش دوگانه career-integrated است. در این مدل، دانشجویان بطور آنلاین به آیتم‌های آموزشی دسترسی دارند و بنابراین، می‌تواند بطور مستقل و از خانه، بخش آموزش دانشگاهی برنامه دوگانه را در خانه تکمیل کنند. در بعضی از انواع برنامه آموزش دوگانه از راه دور، دانشجویان می‌توانند دوره‌های حضوری آخر هفته یا بر پایه مدل block داشته باشند.